Projekt
Digitalizacja w FINA

Digitalizacja w FINA

Niekiedy digitalizacja bywa rozumiana jako nieskomplikowane wykonywanie skanów. Nie wszyscy jednak zdają sobie sprawę, że to zaawansowany proces angażujący licznych specjalistów.

Niekiedy digitalizacja bywa rozumiana jako nieskomplikowane wykonywanie skanów. Nie wszyscy jednak zdają sobie sprawę, że to zaawansowany proces angażujący licznych specjalistów.

Przygotowanie

Po pierwsze, należy wytypować materiały, które mają zostać zdigitalizowane. W tym celu zasięga się opinii konserwatora i osób odpowiedzialnych za opracowanie i publikację materiału online. Na tym etapie zapada też decyzja, czy skanowany będzie oryginał, czy też kopia (np. mikrofilm). Pierwszeństwo w digitalizacji mają materiały narażone na degradację, cieszące się dużym zainteresowaniem użytkowników oraz bogate w informacje czy wartości artystyczne. Decyzje o wyborze skanów podejmowane są z dużym wyprzedzeniem i ujmowane w planie digitalizacji obejmującym np. rok pracy.

Następnie, należy przygotować wybrane materiały do skanowania. W pewnych przypadkach mogą to być zabiegi konserwatorskie, czyszczenie, sklejanie itp. Często przy tej okazji dokonuje się też zabiegów konserwatorskiej prewencji, czyli np. przepakowania w bezpieczne opakowania. Szczególnie wymagające jest skanowanie pieczęci, wielostronicowych ksiąg czy pergaminowych zwojów, które trzeba pieczołowicie ułożyć na szybie skanera nie naruszając struktury materiałów.

Skanowanie

Po selekcji, materiały trafiają do skanowania. Proces ten wymaga wiedzy, kompetencji, czasu i właściwego sprzętu. Stosowanie dobrych praktyk digitalizacji spowoduje, iż gotowe skany będą wyraźne, ostre, o barwach i walorach bardzo zbliżonych do oryginału. Na dobrze wykonanych skanach można dostrzec wiele elementów niewidocznych gołym okiem na oryginalnym materiale.
Po skanowaniu przeprowadza się szczegółową kontrolę jakości skanów – trzeba porównać pliki z oryginałami.

Skontrolowane skany wzorcowe, czyli największe pliki zapisane w bezstratnym formacie, trafiają do bazy danych i do systemu długoterminowego przechowywania. Zostają też zaimportowane do systemu służącego do opracowania metadanych. Równolegle powstają inne wersje plików, przeznaczone m.in. do prezentacji online. Pliki też muszą mieć usystematyzowane nazewnictwo i znajdować się w odpowiedniej strukturze katalogów. Po zakończeniu tego etapu, spełniony jest już jeden z dwóch podstawowych celów digitalizacji, czyli przygotowanie materiałów do wieczystego przechowywania.

Przechowywanie, opracowanie i publikacja

Aby spełnić drugi z celów, czyli udostępnienie materiału online, należy wzbogacić skany o opisy. Specjaliści merytoryczni nadają materiałom słowa kluczowe, opisują ich treść, autorów, daty powstania itp. Dzięki ich działalności, po publikacji materiały będą możliwe do odnalezienia. Im bardziej precyzyjny opis, tym większa szansa na wyszukanie go przez prowadzących kwerendę.
Warto jednak mieć też na uwadze tempo badań i równoważyć precyzję opisu oraz ilość opracowanych materiałów. Także ten etap kończy się korektą.

Po zatwierdzeniu opisów następuje publikacja online i materiały zaczynają swoje nowe życie. Stają się one contentem, trafiają do społecznościowego i medialnego obiegu. Warto zwrócić uwagę, że zasięg i skala oddziaływania materiałów zależy oczywiście przede wszystkim od ich treści i jakości, ale niezwykle istotne jest też stworzenie odpowiednich narzędzi do przeglądania i przeszukiwania. Duże zbiory danych, których nie da się wygodnie przeszukiwać, są dla użytkowników całkowicie bezużyteczne. Wielkie bazy danych straszą swoim rozmiarem. Liczą się więc te użyteczności, które pomagają w dotarciu do poszukiwanych treści i wciągają użytkownika w długą podróż po odległych czasach, wydarzeniach i sytuacjach.

Autor: Bartłomiej Kuczyński, kierownik Oddziału Udostępniania Zasobu w Narodowym Archiwum Cyfrowym

Przykłady zrealizowanych rekonstrukcji cyfrowych:

Tytuł: „Wolne miasto”

Reżyser: Stanisław Różewicz

Rok produkcji: 1958

Czas trwania: 1 godz. 36 min.

Źródło: Taśma filmowa 35mm (10 rolek, Negatyw, Dupnegatyw)

Współpraca: SF TOR

Informacje: Pełna rekonstrukcja filmu w jakości 4K (UHD).

Skanowanie w rozdzielczości 4K na skanerze Arriscan (Double Flash).

Tytuł: „Gorączka”

Reżyser: Agnieszka Holland

Rok produkcji: 1980

Czas trwania: 1 godz. 55 min.

Źródło: Taśma filmowa 35mm (13 rolek, Negatyw)

Współpraca: SF TOR, FixaFilm

Informacje: Pełna rekonstrukcja w jakości 2K filmu przy współpracy z firmą Fixafilm.

Skanowanie w rozdzielczości 4K na skanerze Arriscan (Double Flash, DICE).

 

 

Tytuł: 300 mil do nieba

Reżyser: Maciej Dejczer

Rok produkcji: 1989

Czas trwania: 1 godz. 33 min.

Źródło: Taśma filmowa 35mm (10 rolek, Negatyw, Producent: Eastman, podłoże aceto).

Współpraca: SF TOR

Informacje: Pełna rekonstrukcja filmu w jakości 4K (UHD).

Skanowanie w rozdzielczości 4K na skanerze Arriscan (Double Flash, DICE).

 

 

Tytuł: Dwubój klasyczny

Reżyser: Bogdan Dziworski

Rok produkcji: 1978

Czas trwania: 11 min.

Źródło: Taśma filmowa 35mm (2 rolki, Negatyw).

Informacje: Pełna rekonstrukcja filmu w jakości 2K.

Skanowanie w rozdzielczości 2K na skanerze Arriscan (Double Flash, DICE).

 

 

Tytuł: Szapito

Reżyser: Bogdan Dziworski

Rok produkcji: 1984

Czas trwania: 29 min.

Źródło: Taśma filmowa 35mm (4 rolki, Negatyw).

Informacje: Pełna rekonstrukcja filmu w jakości 2K. Film dostępny na DVD-Video w sklepie FINA link

Skanowanie w rozdzielczości 2K na skanerze Arriscan (Double Flash, DICE).

 

 

Tytuł: Miejsce urodzenia

Reżyser: Paweł Łoziński

Rok produkcji: 1992

Czas trwania: 49 min.

Źródło: Taśma filmowa 16mm (3 rolki, Negatyw).

Współpraca: SF Kronika

Informacje: Pełna rekonstrukcja filmu w jakości 2K.

Skanowanie w rozdzielczości 2K na skanerze Arriscan (Double Flash, DICE).

 

 

Tytuł: Kirk Douglas

Reżyser: Feridun Erol, Marek Piwowski

Rok produkcji: 1966

Czas trwania: 10 min.

Źródło: Taśma filmowa 35mm (1 rolka, Negatyw).

Informacje: Etiuda szkolna. Pełna rekonstrukcja filmu w jakości 2K.

Skanowanie w rozdzielczości 2K na skanerze Arriscan (Double Flash).

 

 

Tytuł: (Witkacy)

Amatorskie materiały 9,5mm

Rok produkcji: 1929(?)

Czas trwania: 5 min.

Źródło: Taśma filmowa Pathe 9,5mm (5 rolek).

Współpraca: Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza

Informacje: Remaster materiałów w jakości 4K.

Skanowanie w rozdzielczości 4K na skanerze MWA Flashtransfer Choice.

 

 

Tytuł: Begegnung mit Krzysztof Kieślowski

Reżyser: Andreas Voigt

Rok produkcji: 1995

Czas trwania: 41 min.

Źródło: Kaseta Betacam SP.

Informacje: Remaster materiału pochodzącego z nośnika magnetycznego do rozdzielczości HD.

Pracownie digitalizacyjne FINA powstały z myślą o zaawansowanych pracach nad materiałami audiowizualnymi w różnych formatach. Pozwalają na pełne wykorzystanie potencjału technologii cyfrowej – nie tylko w dzięki sprzętowi komputerowemu i oprogramowaniu, ale także przestrzeni pozwalającej na jednoczesną pracę nad setkami godzin filmów w jakości 2K i 4K.
Wyposażenie
Każda taśma filmowa, nad którą rozpoczynamy pracę, musi zostać najpierw przeniesiona do formatu cyfrowego. Proces ten nie zawsze wygląda tak samo. Do materiałów zapisanych na światłoczułej taśmie filmowej 16 mm i 35 mm zakupiony został profesjonalny skaner, którego wysokiej klasy przetworniki oraz mechanizmy umożliwiają skanowanie nawet bardzo zniszczonych taśm (skanowanie w trybie archiwalnym). Rezultatem tego procesu są bardzo szczegółowe pliki obrazów ze zniwelowaną liczbą uszkodzeń, będących efektem zniszczenia samej taśmy. Efekt ten osiągany jest za sprawą rozproszonego światła oraz wielokrotnego naświetlania tej samej klatki. Wykonywane równocześnie skanowanie w podczerwieni pozwala na stworzenie tak zwanej mapy uszkodzeń. Dzięki niej naprawa przebiega później w prostszy i bardziej precyzyjny sposób.

Jeśli chodzi o dźwięk – zapisany zarówno na taśmach magnetycznych, jak i optycznych – pracownia została wyposażona w profesjonalny magnetofon do taśm 16 mm i 35 mm (do 6 kanałów dźwięku). Możemy dzięki niemu pracować ze zniszczonymi taśmami, ponieważ posiada możliwość odczytywania dźwięku z widma ścieżki audio. Jej obraz jest przetwarzany do plików dźwiękowych za pomocą specjalistycznego oprogramowania, dedykowanego archiwalnym taśmom z optycznym zapisem dźwięku, takim jak kopie kinowe czy negatywy tonu zapisane na taśmach optycznych (w przypadku starych filmów są one niejednokrotnie jedynym zachowanym zapisem dźwięku). Pracownia została wyposażona także w skaner mniejszych taśm optycznych (w tym 8 mm, super 8 mm czy 9,5 mm). Były one wprawdzie używane głównie w amatorskich rejestracjach filmowych, ale zdarzało się często, że na takich właśnie taśmach odnajdywano kopie zaginionych filmów kinowych.

Pilnej digitalizacji wymaga też wiele filmów powstałych z użyciem technologii Betacam, a także zbiory amatorskich i półprofesjonalnych rejestracji na kasetach DVCam. Trwałość zarówno nośników, jak i samego zapisu jest w ich przypadku o wiele mniejsza niż w przypadku taśm światłoczułych. Aby zachować ten dorobek, pracownia została wyposażona w możliwość przepisywania kaset do plików, a także ich nagrywania z uwzględnieniem młodszych formatów telewizyjnych, w tym HD (XDCam, HDCam i HDCam SR). Profesjonalny system do obsługi magnetowidów i rekorderów pozwala na pobieranie materiałów filmowych z czterech nośników jednocześnie. Na wyposażeniu pracowni jest także urządzenie do czyszczenia taśm magnetycznych, pozwalające na konserwację starszych, nieużywanych przez lata nośników, których zabrudzenie i zakurzenie uniemożliwiają ich bezpośrednią digitalizację.

Przestrzenie
W wielu przypadkach digitalizacja nie wystarcza. Obraz i dźwięk często wymagają zaawansowanych prac zanim zachowane na nich treści na powrót staną się czytelne dla współczesnego odbiorcy. Dlatego budynek NInA został wyposażony w trzy niezależne pracownie – jedną do pracy nad obrazem i dwie do pracy nad dźwiękiem. Pracownia digitalizacji obrazu jest wyposażona w sześć stanowisk, przy których technolodzy mogą przeprowadzić szereg procesów naprawczych, począwszy od stabilizacji, przez usunięcie migotania światła i deformacji geometrycznych (będących wynikiem pofalowania taśmy filmowej), aż po usunięcie rys, odprysków emulsji, plam czy znaczników końca rolki filmowej.

Z kolei dwie pracownie rekonstrukcji dźwięku zostały przygotowane z myślą zarówno o procesach naprawczych jak i pracach postprodukcyjnych. Dźwięk, podobnie jak obraz, ulega powolnemu zniszczeniu na nośnikach analogowych, szczególnie jeśli nie są one przechowywane w optymalnych warunkach. Rekonstrukcja wymaga szeregu działań, w tym naprawy uszkodzeń, korekcji zaszumienia, usunięcia stałych przydźwięków, poprawienia dynamiki, brzmienia i synchronizacji z obrazem.

Sala kolaudacyjna
Ze względu na złożoność procesów rekonstrukcji, pracownia została wyposażona także w salę kolaudacyjną, posiadającą projektor kinowy 4K i system odsłuchu w standardzie Dolby 5.1. Dzięki niej możliwe jest przeprowadzenie weryfikacji każdego z etapów prac z wykorzystaniem kinowej charakterystyki obrazu i dźwięku. Sala może także być wykorzystywana do prac nad korekcją kolorów, z jednoczesną możliwością weryfikacji jej efektów na ekranie kinowym i profesjonalnym monitorze referencyjnym.

Pracownie montażowe
Siedziba NInA była tworzona z myślą o współczesnych inicjatywach filmowych, dlatego została wyposażona również w dwie pracownie montażowe wyposażone w cztery niezależne stanowiska przeznaczone do profesjonalnego montażu na monitorach referencyjnych w rozdzielczości 4K. Dzięki urządzeniom do masteringu każdy materiał filmowy może zostać przygotowany do pełnej dystrybucji cyfrowej w kinach, telewizjach wysokiej rozdzielczości, wydawnictwach płytowych czy w internecie.

Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny
DZIAŁ DIGITALIZACJI:

E-mail: digitalizacja@nina.gov.pl

Tel.: +48 22 380 49 29

Fax: +48 22 380 49 01

ul. Wałbrzyska 3/5

02-793 Warszawa