FINA lab Herosi Niepodległej to program edukacyjny on-line, realizowany w formie bezpłatnych warsztatów historycznych wykorzystujących nowe media, adresowanych do uczniów starszych klas (6-8) szkół podstawowych. Uczniowie w trakcie warsztatów, dzięki transmisji online przez platformę ZOOM, będą mieli okazję pracować na zdigitalizowanych archiwach, opartych o biografie wybitnych twórców, artystów, naukowców, literatów, podróżników oraz sportowców okresu dwudziestolecia międzywojennego.

W warsztatach mogą wziąć udział zorganizowane grupy uczniów ze szkół podstawowych znajdujących się na terenie RP oraz szkół polskich poza granicami, działających przy ambasadach. Zajęcia dostosowane są każdorazowo do wieku, możliwości poznawczych i zainteresowań młodzieży.

Transmisje prowadzone są przez doświadczone edukatorki medialne Alicję Szulc, Sylwię Żółkiewską i Paulinę Jędrzejewską i odbywać się będą od września do grudnia 2020 r, w środy w godz. 11:00 do 12:30 poprzez platformę Zoom. Dla klas polonijnych jesteśmy w stanie przygotować warsztat w trybie weekendowym w soboty, w godz. 11:00 do 12:30, po uprzednim zgłoszeniu chęci uczestnictwa e -mailem i ustaleniu dogodnego terminu.

Tematy i opisy FINA labów:

• Sport i Sportowcy 20-lecia
  Podczas zajęć uczestnicy poznają sylwetki polskich sportowców, odnoszących sukcesy w 20-leciu międzywojennym. Następnie wykonają plakaty przedstawiające sylwetkę bohatera, na którym zakodowane zostaną za pomocą aplikacji HP Reveal, zadania dla pozostałych grup.
• Globtroterzy – podróżnicy 20-lecia
  Podczas zajęć uczestnicy poznają postaci najsłynniejszych polskich podróżników i etnografów okresu międzywojnia na podstawie archiwów FINA i portalu biogramy.pl. Stworzą multimedialne mapy, na których umieszczą trasy podróży albo najważniejsze miejsca, które odwiedzili wybrani podróżnicy.
• Trendy i mody dwudziestolecia
  Podczas zajęć uczestnicy poznają postaci związane z popularnymi w dwudziestoleciu tematami tj: uroda, kulinaria, czytelnictwo, zakupy, spirytyzm, moda, wyścigi konne, rauty itp. Wiedzę zdobędą samodzielnie eksplorując archiwa FINA i treści dostępne na portalu biogramy.pl. Następnie stworzą wspólną wirtulaną tablicę, gdzie umieszczą najciekawsze ich zdaniem informacje. Powstanie wspólne dzieło składające się z ciekawostek dwudziestolecia – efekt pracy całej klasy.
• Rozrywka w 20-leciu? Tworzymy strony www.
  Podczas zajęć uczestnicy poznają postaci związane z kinem, teatrem i muzyką polskiego międzywojnia na podstawie archiwów FINA. Dowiedzą się, jak tworzyć profesjonalnie wyglądające prezentacje multimedialne oraz wizytówki online na tabletach i komputerach. Następnie w grupach stworzą prezentację na temat fragmentu życia artystycznego wylosowanej postaci.
• „Nie tylko Art Deco” – Sztuka w dwudziestoleciu
  Podczas zajęć uczestnicy poznają postaci związane ze sztukami wizualnymi polskiego międzywojnia na podstawie archiwów FINA. Dowiedzą się, jak tworzyć profesjonalnie wyglądające strony internetowe. Następnie w grupach stworzą stronę internetową – wizytówkę na temat fragmentu życia artystycznego wylosowanej postaci.

 

Rejestracja jest zamknięta. Dziękujemy za zainteresowanie projektem.

 

Wypełnienie formularza nie jest jednoznaczne z potwierdzeniem udziału w warsztatach.

Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny (FINA) przetwarza Państwa dane osobowe zgodnie z RODO. Szczegółowe informacje na temat zasad przetwarzania danych osobowych przez FINA oraz praw osób, których dane są przetwarzane znajdą Państwo na stronie: http://fina.gov.pl/

 

W razie pytań prosimy o kontakt z Grzegorzem Krause z Działu Badań i Rozwoju FINA: grzegorz.krause@fina.gov.pl, +48 22 380 49 87.

 

Sfinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu NIEPODLEGŁA na lata 2017–2022.

Żyjemy w czasach kultury audiowizualnej. Zewsząd otaczają nas obrazy i dźwięki. Chodzimy do kina. Oglądamy filmy i seriale w Internecie. Zachwycamy się teledyskami i nagraniami z koncertów. Bacznie przyglądamy się reklamom. Codziennie korzystamy z Instagrama, TikToka i innych mediów społecznościowych. Śledzimy vlogi. To właśnie one, wszystkie te media, z reguły pozwalają nam dzisiaj lepiej poznać i zrozumieć świat. Nie zawsze jednak posiadamy właściwe kompetencje do ich odbioru. A rzeczywistość audiowizualna, mimo iż bardzo często wspaniała, rozwijająca i poszerzająca nasze horyzonty, potrafi również nieść ze sobą całkiem sporo pułapek. Do udziału w zajęciach online z cyklu PRZEWODNIK AUDIOWIZUALNY. WARSZTATY NIE TYLKO FILMOWE zapraszamy zatem zorganizowane grupy uczniów w wieku 12-19 lat. W czasie angażujących warsztatów wspólnie przyjrzymy się rzeczywistości medialnej, w której razem funkcjonujemy każdego dnia, zdobywając przy tym umiejętność analizy i krytycznego odbioru nie tylko filmów, ale także innych utworów audiowizualnych.

Wszystkie tematy i problemy poruszane podczas zajęć są zgodne z podstawą programową i mogą posłużyć także jako rodzaj wstępu i przygotowania do matury lub egzaminu kończącego edukację w szkole podstawowej.

Udział w zajęciach:

Forma hybrydowa:

Forma online:

Limit miejsc: 25-30 osób

Czas trwania warsztatów: ok. 2,5-3 godzin

Godziny: 11.00-14.00

Uwaga! Jedna grupa może zarezerwować maksymalnie 2 warsztaty. Jeden warsztat trwa 3 godziny zegarowe z przerwami i pozwala na opracowanie jednego tematu.

Terminy:

23 września (środa)

30 września (środa)

7 października (środa)

16 października (piątek)

19 października (poniedziałek)

28 października (środa)

4 listopada (środa

9 listopada (poniedziałek)

18 listopada (środa)

25 listopada (środa)

2 grudnia (środa)

7 grudnia (poniedziałek),

16 grudnia (środa)

Proponowane tematy:

1. AUDIOWIZUALNOŚĆ. ZWROTY I PRZEŁOMY

Co oznacza termin audiowizualność? Jak pod wpływem kolejnych wynalazków, by wymienić tylko fotografię, film, telewizję, komputer czy – wreszcie – Internet, zmieniał się nasz sposób opisu i rozumienia rzeczywistości? Podczas warsztatów razem z uczniami wspólnie zastanowimy się więc nad historią audiowizualności i porozmawiamy na temat tego, w jaki sposób najważniejsze przełomy technologiczne ukształtowały nasz dzisiejszy odbiór kultury.

2. W STRONĘ POPKULTURY

Do czego może nam się przydać wiedza o superbohater(k)ach? Dlaczego rozumienie popkultury jest ważne? Czy i w jaki sposób wpływa ona na nasze wybory, gusty i zachowania? W czasie zajęć, wraz z uczestnikami warsztatów, wspólnie przyjrzymy się więc najczęstszym praktykom i wątkom obecnym w popkulturze. Porozmawiamy również o tym, w jaki sposób kształtuje ona nasz odbiór otaczającej nas rzeczywistości.

3. POŚRÓD OBRAZÓW

Co mówią do nas obrazy? W jaki sposób możemy sobie poradzić z ich wszechobecnością w dzisiejszym świecie? Dlaczego warto jest przyglądać się im z uwagą? W czasie zajęć razem z uczniami poznawać zatem będziemy dobre praktyki związane z analizą przekazów wizualnych – m.in. malarstwa, plakatów filmowych, fotografii czy komunikacji reklamowej.

4. W ŚWIECIE (NOWYCH) NOWYCH MEDIÓW

Świat (nowych) nowych mediów jest światem ciągłych przemian. Jakie istotne nowości pojawiły się w nim w ostatnim czasie? W jakim sposób wpłynęły one na naszą komunikację? Co łatwiej jest nam powiedzieć korzystając z nowych środków wyrazu, a kiedy ich stosowanie prowadzić może to do nieporozumień? Wraz z uczestnikami warsztatów rozmawiać zatem będziemy o tym, co stanowi wyróżnik języka najnowszych mediów, wykorzystując do tego chociażby przykład emoji, portali społecznościowych czy innych zjawisk charakterystycznych dla współczesnego Internetu.

5. MIĘDZY MEDIAMI

Czy media wzajemnie się przenikają? Co jest charakterystyczne dla zjawiska intermedialności? Jakie wyzwania stawiają przed twórcami kolejne przemiany technologiczne i jakie konsekwencje są z nimi związane? W czasie warsztatów wspólnie zastanawiać się więc będziemy nad tym, w jaki sposób kultura cyfrowa, Netflix czy Instagram przenikają i transformują bardziej tradycyjne światy filmu, literatury i sztuki.

6. CZEGO CHCĄ EKRANY?

Czy to, co widzimy na ekranie, zawsze jest prawdą? W jaki sposób możemy się o tym przekonać? Dlaczego przekazy medialne tak często stają się narzędziem manipulacji? Wraz z uczestnikami zajęć ćwiczyć zatem będziemy kompetencje krytycznego odbioru różnego rodzaju treści audiowizualnych i wspólnie przyjrzymy się metodom perswazji stosowanym m.in. w przekazach reklamowych, filmach czy postach pojawiających się w mediach społecznościowych.

7. O DEZINFORMACJI

Dlaczego w morzu informacji otaczającym nas na co dzień pływa tak dużo śmieci? Jak w nim nie utonąć? Co sprawia, że tak łatwo dajemy się uwodzić docierającym do nas zewsząd pseudoinformacjom? W czasie zajęć razem z uczniami wspólnie porozmawiamy więc o tym, jakie konsekwencje dla naszego patrzenia na świat mogą nieść ze sobą takie zjawiska jak m.in. bańki informacyjne czy wszechobecność fake newsów. Zastanowimy się też nad tym, w jaki sposób wykorzystywać nasze kompetencje medialne, aby lepiej funkcjonować w czasach postprawdy.

8. MEDIA WOBEC STEREOTYPÓW

Czy możemy obwiniać media za szerzenie stereotypów? A może ich działania stanowią tyko bierne odzwierciedlenie treści obecnych w społeczeństwie? W jakim stopniu to właśnie przekazy medialne kształtują nasz sposób myślenia o innych? W czasie zajęć wspólnie z uczniami rozpoznawać więc będziemy klisze, uproszczenia i schematy najczęściej pojawiające się we współczesnych filmach, serialach czy przekazach reklamowych, zastanawiając się przy tym nad skutecznymi sposobami ich przełamywania.

9. W KULTURZE REMIKSU

Czy każdy z nas może być dzisiaj twórcą? Czym jest remiks i do czego może nam się przydać? Czy praktyka ta jest obecna tylko w muzyce? W czasie zajęć przyglądać się zatem będziemy przykładom różnych działań związanych z remiksowaniem, a także zastanowimy się nad tym, w jaki sposób takie zjawiska jak intertekstualność, reuse czy medialny recycling kształtują obecnie naszą współczesną rzeczywistość audiowizualną.

Prowadzący

Karol Jachymek – kulturoznawca, filmoznawca, doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Katedrze Kulturoznawstwa Uniwersytetu SWPS. Współtwórca i wykładowca School of Ideas – nowoczesnego kierunku służącego projektowaniu innowacji społecznych i biznesowych. Ekspert w obszarze edukacji, kultury młodzieżowej, zmian generacyjnych, komunikacji w (nowych) nowych mediach i trendów w popkulturze. Prowadzi szkolenia dla młodzieży i dorosłych z zakresu edukacji medialnej, (pop)kulturowej i filmowej, a także myślenia projektowego  i tworzenia innowacji społecznych. Współpracuje m.in. z Centrum Edukacji Obywatelskiej, Against Gravity, Fundacją Szkoła z Klasą, Uniwersytetem Dzieci, Filmoteką Szkolną, Nowymi Horyzontami Edukacji Filmowej, KinoSzkołą i Filmoteką Narodową – Instytutem Audiowizualnym. Autor książki “Film – ciało – historia. Kino polskie lat sześćdziesiątych”.

 

fot. Dominika Podgórzak / FINA

Współczesna popkultura, którą żyje dzisiejsza młodzież, wywołuje w nas wiele, często negatywnych, emocji. Wynikać one mogą między innymi z poczucia niezrozumienia czy wręcz wyobcowania, które odczuwamy skonfrontowani ze światem TikToka, Instagrama, memów, streamów, youtuberów czy różnych internetowych mód. Jednocześnie jednak jest to rzeczywistość, wobec której nie jesteśmy w stanie, a nawet nie powinniśmy się dystansować. Funkcjonujemy przecież, niekiedy nie do końca zdając sobie z tego sprawę, w samym jej epicentrum – we współczesnej klasie szkolnej. W czasie kolejnych warsztatów online, wypełnionych nauką przez doświadczenie, praktycznymi ćwiczeniami i wspólną dyskusją, uczestnicy zdobędą wiedzę pozwalającą zrozumieć im liczne popkulturowe praktyki oraz ich rolę w życiu współczesnej młodzieży. Poznają również wiele konkretnych zadań i przykładów, które w rezultacie mogą stać się dla nich inspiracją do codziennej pracy edukacyjnej z młodzieżą.

Cykl POPKULTURA STOSOWANA 4. WARSZTATY ONLINE DLA NAUCZYCIELI I EDUKATORÓW wpisuje się w aktualną strategię prowadzoną przez Filmotekę Narodową – Instytut Audiowizualny, związaną m.in. z edukacją i upowszechnianiem wiedzy na temat filmów, mediów i innych utworów audiowizualnych. Działania podejmowane w jego ramach bezpośrednio korespondują również z Modelem Edukacji Medialnej, Informacyjnej i Cyfrowej współprzygotowywanym m.in. przez Dział Badań i Rozwoju.

Udział w warsztatach

Po potwierdzeniu zapisu, najpóźniej na 1 dzień przed terminem planowanych warsztatów, uczestnicy otrzymają link, który umożliwi im dostęp do zajęć.

Limit miejsc: 30-35 osób

Czas trwania warsztatów: ok. 2,5-3 godzin

Zapisy: https://forms.nina.gov.pl/popkultura-stosowana-warsztaty/

Godziny: 15:30-18:30

Kontakt: Ewa Korzeniowska, ewa.korzeniowska@fina.gov.pl

Rozłożone na pięć odcinków zajęcia online, przybliżające różne aspekty współczesnej popkultury, poprowadzi Karol Jachymek:

1.W ONLAJNIE! MŁODZIEŻ I MEDIA W CZASACH ZARAZY (23.09.2020)

Jedną z najczęściej powracających narracji dotyczących współczesności jest swego rodzaju lament nad coraz bardziej słabnącą „rzeczywistością”, która przegrywać ma na starcie ze światem mediów elektronicznych i internetu. Czy takie patrzenie na naszą dzisiejszą codzienność, zwłaszcza w kontekście trwającej właśnie pandemii, ma jeszcze w ogóle jakikolwiek sens? A może jest raczej źródłem wielu niepotrzebnych konfliktów, trudności czy nieporozumień, także na polu międzypokoleniowym? W czasie zajęć z uwagą przyjrzymy się zatem wybranym raportom i danym dotyczącym sposobu korzystania z mediów elektronicznych i internetu. Wspólnie spróbujemy zastanowić się również nad tym, jakie są – pozytywne! – konsekwencje coraz większego udziału rzeczywistości (współ)tworzonej przez technologię i media elektroniczne w naszych codziennych relacjach i doświadczeniach edukacyjnych.

 2. PARADA NOWOŚCI, CZYLI CO JEST CZYM W INTERNECIE? (7.10.2020)

Krajobraz medialny i technologiczny od zawsze cechował się ogromną – i stale rosnącą! – dynamiką. Z tego choćby powodu dla osób niekorzystających regularnie z nowych (nowych) mediów, codzienny kontakt z nimi bywa często wyjątkowo frustrujący – zdobyta z trudem wiedza czy umiejętności dezaktualizują się bowiem w bezlitośnie przyspieszającym rytmie nieustająco zmieniających się mód i trendów. W czasie zajęć spróbujemy jednak zmierzyć się z tym wyzwaniem, wspólnie przyglądając się zyskującym aktualnie na popularności stronom, formatom, influencerom czy aplikacjom. Zastanowimy się także nad tym, w jaki sposób nie stać się internetowym „boomerem”, który im bardziej próbuje dostosować się do obowiązujących norm, tym bardziej się w nich gubi.

3. USTAWIENIA PRYWATNOŚCI, CZYLI O WIZERUNKU W TEATRZE ŻYCIA CYFROWEGO (28.10.2020)

Media elektroniczne dają nam często wrażenie bliskości z osobami, z którymi nigdy nie mieliśmy bezpośredniego kontaktu. Znanych i nieznanych nam ludzi oglądamy często w piżamach, w zabawnych sytuacjach rodzinnych, a czasami w żałobie czy depresji. Czy powinniśmy czuć się wtedy skrępowani? Czy robiąc to przekraczamy, jak twierdzi wielu, granice intymności lub dobrego smaku? W czasie zajęć zastanowimy się zatem nad bogactwem strategii, z których my wszyscy, jako twórcy internetowi, korzystamy zarządzając na co dzień naszym własnym wizerunkiem i marką osobistą. Przyjrzymy się również najczęstszym kliszom, schematom i stereotypom, a także innym pułapkom, w które sami wpadamy patrząc i oceniając wirtualną obecność innych.

4. ZAKTUALIZUJ ZDJĘCIE PROFILOWE, CZYLI POPKULTUROWE WYMIARY BUNTU I OPORU (18.11.2020)

Świat mediów społecznościowych często spostrzegany i opisywany jest jako pole działania wielkich korporacji, potężnych sił rynkowych czy, wreszcie, wszechwładnych algorytmów skłaniających do konformizmu i bezwolnego podejmowania oczekiwanych działań. Nie jest to jednak cała prawda o tym, jakie siły kształtują zachowania użytkowników i treści publikowane na TikToku, YouTubie czy w innych serwisach społecznościowych. Pomimo wszystkich ograniczeń współczesne media tworzą bowiem jednocześnie ogromną przestrzeń autoekspresji, którą młodzież wykorzystuje zgodnie ze swoimi potrzebami – m.in. po to, aby wyrażać w niej swoją autonomię i niezależność. W czasie spotkania uważnie przyjrzymy się zatem różnym formom popkulturowego buntu, oporu i protestu. Zastanowimy się również nad tym, przeciwko komu zwraca się wówczas – często ironiczne – ostrze krytyki i po jakie formy wyrazu sięga w takich sytuacjach młodzież.

5. BITWA POD SMARTFONEM. O POPKULTUROWYCH FORMACH PAMIĘCI I PAMIĘTANIA (2.12.2020)

Czy współczesna popkultura, wypełniona informacjami o skrajnie krótkim terminie „przydatności do spożycia”, może być narzędziem pozwalającym na zachowanie i transmisję wiedzy o przeszłości? Czym jest pamięć w świecie ciągle zmieniających się mód, przelotnych trendów i postów, którym często poświęcamy jedynie ułamek sekundy naszej uwagi? W czasie spotkania zastanowimy się zatem nad tym, w jaki sposób wyglądają współczesne praktyki medialne dotyczące przeszłości i jakim językiem mówi o niej dzisiejsza młodzież. W tym celu analizie poddamy zarówno najpopularniejsze popkulturowe narracje dotyczące przełomowych wydarzeń historycznych, jak i treści bardziej osobiste, często będące efektem indywidulanych, oddolnych działań.

Prowadzący

Karol Jachymek – kulturoznawca, filmoznawca, doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Katedrze Kulturoznawstwa Uniwersytetu SWPS. Współtwórca i wykładowca School of Ideas – nowoczesnego kierunku służącego projektowaniu innowacji społecznych i biznesowych. Ekspert w obszarze edukacji, kultury młodzieżowej, zmian generacyjnych, komunikacji w (nowych) nowych mediach i trendów w popkulturze. Prowadzi szkolenia dla młodzieży i dorosłych z zakresu edukacji medialnej, (pop)kulturowej i filmowej, a także myślenia projektowego  i tworzenia innowacji społecznych. Współpracuje m.in. z Centrum Edukacji Obywatelskiej, Against Gravity, Fundacją Szkoła z Klasą, Uniwersytetem Dzieci, Filmoteką Szkolną, Nowymi Horyzontami Edukacji Filmowej, KinoSzkołą i Filmoteką Narodową – Instytutem Audiowizualnym. Autor książki “Film – ciało – historia. Kino polskie lat sześćdziesiątych”.

 

fot. Kamila Szuba

 

Kolejna edycja festiwalu startuje już 1 września i zapowiada się nie mniej ciekawie niż dotychczasowe odsłony. Pandemia pokrzyżowała plany wielu filmowców, dlatego tak ważna jest obecność widzów w kinach i okazanie twórcom wsparcia właśnie w taki sposób. W programie wydarzenia znajdzie się 71 filmów krótkometrażowych – fabuł, dokumentów i animacji – oraz 10 pełnometrażowych debiutów fabularnych, a także wyjątkowy pokaz Ostatniego etapu Wandy Jakubowskiej, który był pierwszym filmem dotykającym tematyki obozowej.

Jeszcze przed oficjalną premierą w marcu 1948 roku, wzbudził zainteresowanie całego świata, który dopiero zaczynał przepracowywać traumę II wojny światowej. „Chęci zrobienia tego filmu – opowiadała wiele lat później reżyserka – zawdzięczam prawdopodobnie fakt, że w ogóle żyję. Chęć ta bowiem uchroniła mnie od przeżywania Oświęcimia subiektywnie, pozwoliła brać wszystko, co mnie otaczało, jako szczególny rodzaj dokumentacji”. Wanda Jakubowska czerpała bowiem z własnej biografii: w 1943 roku sama trafiła do obozu Auschwitz.

Film został odrestaurowany cyfrowo w 2019 roku przez Filmotekę Narodową – Instytut Audiowizualny we współpracy ze Studiem Filmowym TOR, obecnie WFDiF. Cyfryzacja i rekonstrukcja filmu była współfinansowana ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Swoją światową premierę miał podczas tegorocznej edycji Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Berlinie, w ramach sekcji Berlinale Classic.

Czas projekcji

Piątek, 4 września, godz. 20:30
Kino Kryterium w Koszalinie

Wstęp bezpłatny.

Prelekcję przed filmem wygłosi filmograf FINA, Piotr Śmiałowski.

Spotkanie ze specjalistami FINA

Podczas festiwalu odbędzie się  również na panel, w trakcie którego specjaliści FINA przybliżą procesy digitalizacji i restauracji cyfrowej filmów zapisanych na taśmach światłoczułych. Przedstawią główne etapy prac, pozwalające zrozumieć cel, złożoność oraz aspekty techniczne tych procesów. Na przykładach wykonanej restauracji cyfrowej obrazu i dźwięku filmu Ostatni etap oraz bieżących projektów.  Opowiedzą także o tym, jak twórczo wykorzystać posiadaną wiedzę, doświadczenie i dostępny potencjał techniczny.

W spotkaniu udział wezmą: Anna Sienkiewicz-Rogowska, zastępca Dyrektora FINA; Łukasz Janik, kierownik Zespołu Digitalizacji i Restauracji Zbiorów; Agata Jóźwik, starszy specjalista ds. restauracji cyfrowej oraz Iga Harasimowicz, specjalista ds. współpracy międzynarodowej i projektów digitalizacyjnych.

Panel odbędzie się 3 września o godzinie 11:00 w Clubie 105.

Festiwal Młodzi i Film

To najstarszy w Polsce festiwal, podczas którego można zobaczyć tylko debiuty. W Koszalinie debiutowali między innymi Krzysztof Zanussi, Agnieszka Holland, Xawery Żuławski, Tomasz Wasilewski, Łukasz Palkowski, Sławomir Fabicki, Katarzyna Rosłaniec, Maria Sadowska, Kuba Czekaj, Jan P. Matuszyński, Marcin Wrona czy Dariusz Gajewski.

Festiwal to nie tylko dwa konkursy: „Pełnometrażowych Debiutów Fabularnych” i” Krótkometrażowych Debiutów Filmowych”, ale również pokazy pozakonkursowe w sekcjach: „Debiut zagraniczny”, „Na dłuższą metę. Debiut dokumentalny”, „Retrospektywy” oraz pokazy filmów jurorów i pokazy specjalne, ale też spotkania „Szczerość za szczerość” z ekipami filmów konkursowych, spotkania branżowe dla uczestników festiwalu, czy klub festiwalowy, w którym w trakcie trwania festiwalu odbywają się koncerty oraz autorskie spotkania Macieja Buchwalda pod hasłem „Zawód: aktor”.

FINA jest partnerem wydarzenia.

Więcej informacji: www.mlodziifilm.pl

fot. Ostatni etap | reż. Wanda Jakubowska| Polska 1948 | źródło: FINA, © WFDiF | autor: W. Urbanowicz

Rok po premierze w warszawskim Kinie Iluzjon, Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny oraz Instytut Pileckiego ponownie prezentują opowieść złożoną z odnalezionych i zdigitalizowanych unikalnych filmów Polskiej Agencji Telegraficznej z lat ’35–‘39, które w ramach filmu prezentowane były po raz pierwszy szerszej publiczności. Premierowe materiały filmowe PAT zestawione zostały z obrazami zarejestrowanymi w 1939 roku przez niemieckie ekipy filmowe – niewykorzystanymi dotychczas fragmentami propagandowego filmu Fritza Hipplera Feldzug in Polen – oraz fragmentami radzieckiego filmu Wyzwolenie Ołeksandra Dowżenki. Narracja prowadzona jest przez Świadków Epoki – osoby, które po osiemdziesięciu latach od tych wydarzeń dzielą się z widzem zapamiętaną z czasów dzieciństwa historią. W filmie usłyszeć można wspomnienia min. reżysera Jerzego Hoffmana, reżysera Janusza Majewskiego, kompozytora Romualda Twardowskiego, scenarzysty Andrzeja Mularczyka oraz Izabelli Galickiej, Janusza Kenta i wielu innych. Naoczni świadkowie dzielą się osobistymi przeżyciami, by widz wszystkimi zmysłami doświadczył przełomu czasu pokoju i wojny.

Realizacja: Grzegorz Czerniak (Instytut Pileckiego), Anna Ćwięka (Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny), Wojciech Saramonowicz (Instytut Pileckiego)

Harmonogram pokazów:

26.08.2020

Kino Centrum Sztuki Filmowej Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” w Toruniu

30.08.2020

Kino Miejskiego Domu Kultury w Wągrowcu

Kino Radość w Domu Kultury w Wolbromiu

1.09.2020

Kino MUZA we Włoszczowie

Gdyńskie Centrum Filmowe

Kino Radość w Domu Kultury w Wolbromiu

Kino Centrum w Białogardzie

Kino KADR w Pałacu Kultury Zagłębia w Dąbrowie Górniczej

Kino Orzeł w Bydgoszczy

Nasze Kino w Oświęcimiu

Kino Centrum Kultury w Polkowicach

Kino Stylowy w Zamościu

Kino Kameralne Cafe w Gdańsku

Kino ECK w Ełku

Kino EVA w Międzyzdrojach

2.09.2020

Gdyńskie Centrum Filmowe

10.09.2020

Kino Łydynia w Ciechanowie

*Godziny seansów dostępne na stronach kin.

 

 

Film z 1930 roku w reżyserii Ryszarda Ordyńskiego Janko Muzykant, po kilkudziesięciu latach czeka na swoją repremierę w dźwiękowej wersji. We Włoszech, w prywatnej kolekcji, odnalazły się oryginalne płyty z muzyką do filmu autorstwa Leona Schillera i Grzegorza Fitelberga! To jedno z najbardziej sensacyjnych odkryć dotyczących przedwojennego kina w ostatnich latach.

Premiera filmu odbyła się 8 listopada 1930 roku. Historię na podstawie znanej noweli Henryka Sienkiewicza wyreżyserował znany wówczas na całym świecie reżyser Ryszard Ordyński. W roli tytułowej wystąpili Stefan Rogulski (mały Janko) oraz Witold Conti, początkujący aktor i skrzypek, zaś w roli głównej Maria Malicka, ceniona aktorka dramatyczna młodego pokolenia.

Historia Janka Muzykanta znacznie różniła się od literackiego pierwowzoru: filmowa adaptacja to właściwie dalsze dzieje bohatera, który nie umiera, lecz trafia do domu poprawczego, a po jego opuszczeniu robi karierę jako skrzypek. W filmie nie zabrało wątku romansowego – tytułowy bohater poznaje i zakochuje się w artystce rewiowej Ewie.

Janko Muzykant był jednym z pierwszych wyprodukowanych w Polsce pełnometrażowych filmów dźwiękowych. Film nakręcono w Polsce, przede wszystkim w Warszawie i okolicach, a następnie udźwiękowiono w studiu w Berlinie. Muzykę do filmu, którą skomponowali Leon Schiller oraz Grzegorz Fitelberg, zapisano na płytach gramofonowych. Po wojnie ścieżka dźwiękowa zaginęła, nie zachowała się także partytura.

Film znany jest więc do dziś jedynie w niepełnej, pozbawionej dźwięku wersji. Dzięki temu, że powstał na przełomie kina niemego i dźwiękowego, dialogi i elementy fabuły wyświetlane były na planszach, więc obraz z powodzeniem mógł być pokazywany jako niemy. Powstał także pomysł, by Janko Muzykant zyskał nową, skomponowaną współcześnie muzykę oraz by „zdubbingować”  piosenki, które udało się zidentyfikować dzięki odczytowi z ruchu warg postaci filmowych.

W 2016 roku film zachwycił międzynarodową publiczność podczas 35. festiwalu kina niemego w Pordenone (Le Giornate del Cinema Muto). Wkrótce napłynęły kolejne propozycje prezentacji na międzynarodowych festiwalach filmów niemych m.in. w San Francisco. Dzięki rozgłosowi, jaki obraz współcześnie zyskał we Włoszech i działaniach poszukiwawczych Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego (FINA), w zbiorach prywatnego kolekcjonera odnalazły się i zostały już sprowadzone do Polski oryginalne zapisy ścieżki dźwiękowej. To jedno z najbardziej sensacyjnych odkryć dotyczących przedwojennego polskiego kina ostatnich lat.

W pracowniach FINA trwają obecnie prace nad restauracją cyfrową obrazu Janka Muzykanta i przywróceniem mu utraconej ścieżki dźwiękowej. Już niedługo, po raz pierwszy od kilkudziesięciu lat film ponownie będzie mógł być prezentowany w oryginalnym kształcie. Repremiera filmu zaplanowana jest na kwiecień 2021 roku, czyli na najbliższą edycję Święta Niemego Kina, organizowanego przez FINA w warszawskim Kinie Iluzjon.

Przed nami jeden z najciekawszych projektów restauratorskich, z jakimi przyszło nam się zmierzyć. Posiadamy dwie niekompletne kopie filmu na taśmie filmowej, polską i czechosłowacką, a jedynym kompletnym materiałem jest właśnie sensacyjnie odnaleziona ścieżka dźwiękowa. Jej odczytanie, z tych niezwykle kruchych płyt, to duże wyzwanie dla specjalistów FINA! – mówi Anna Sienkiewicz-Rogowska, wicedyrektor FINA.  

Zaginiony dźwięk do filmu

Z przygotowywania ścieżki do Janka Muzykanta zachowały się dwa zdjęcia. Jedno z nich przedstawia wnętrze studia, na pierwszym planie Witold Conti stoi przed mikrofonem, a obok niego Maria Malicka i Grzegorz Fitelberg, zaś w tle widać ekran, na którym wyświetlano obraz. Dźwięk do filmu utrwalono na pięciu dwustronnych płytach szelakowych o średnicy 40 cm i grubości 4mm.

Wielką innowacją było włączenie do akcji filmu piosenek. Wprawdzie pojawiały się już wcześniej w polskich produkcjach, jednak stanowiły po prostu element muzycznego tła. W filmie Ordyńskiego piosenki po raz pierwszy w historii polskiego filmu zostały zaśpiewane przez bohaterów. Do czasu odnalezienia płyt widzieliśmy jedynie jak np. artystka rewiowa Ewa (w tej roli Maria Malicka) śpiewa najpierw na próbie, a potem podczas występu w teatrze, czy jak śpiewa Janko i jego przyjaciele, Lopek i Florek.

Nie wiadomo, dlaczego dźwięk do Janka Muzykanta został nagrany w Berlinie, bowiem w Warszawie działało już wtedy studio, w którym udźwiękowiano filmy na płytach gramofonowych, m.in. do pierwszego polskiego „dźwiękowca” czyli Moralności pani Dulskiej (1930), do którego ścieżka dźwiękowa także zaginęła. To bardzo duża strata, ponieważ tworzenie muzyki do filmów powierzano wówczas najlepszym polskich kompozytorom, m.in. Ludomirowi Różyckiemu. Po cudownym odnalezieniu muzyki do Janka Muzykanta pozostaje nadzieja, że kiedyś i ten film „przemówi”.

Zagraniczny sukces filmu

Janko Muzykant, podobnie jak wiele innych rodzimych przedwojennych filmów, dystrybuowany był nie tylko w Polsce, lecz także za granicą, z pewnością w Belgii, Czechosłowacji, Jugosławii, Rumunii, na Łotwie i w Stanach Zjednoczonych, choć prasa donosiła także, że film został sprzedany do Danii, Estonii, Hiszpanii, Egiptu, Syrii i Palestyny.

W 2016 roku na 35. festiwalu kina niemego (Le Giornate del Cinema Muto) w Pordenone po raz pierwszy, dzięki staraniom Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego (FINA) zostały zaprezentowane polskie filmy. Dla większości zagranicznych widzów był to pierwszy kontakt z kinematografią znad Wisły sprzed II wojny światowej. W jednym z wywiadów dyrektor festiwalu, Jay Weissberg powiedział, że polski przegląd jest wypełnieniem białej plamy na filmowej mapie świata i wielkim zaskoczeniem dla widzów, którzy dotychczas mieli okazję oglądać jedynie Polę Negri. Widzowie i krytycy chwalili przede wszystkim malownicze sceny plenerowe ukazujące polską wieś. Z dużym uznaniem spotkała się także rola dziecięca młodego Janka, odegrana przez Stefana Rogulskiego. Wkrótce potem do FINA zaczęły napływać propozycje pokazania filmu na innych światowych festiwalach, m.in. kina niemego San Francisco Silent Film Festival, który tak bardzo zabiegał o pokaz filmu, że zadeklarował nawet pomoc w jego odrestaurowaniu. Światowa repremiera filmu po rekonstrukcji odbędzie się  w maju 2021 roku w Castro Theatre w San Francisco.

 

Ilustracja: fotos z filmu Janko Muzykant (1930), reż. Ryszard Ordyński, Fototeka FINA

Trzynasta, główna edycja festiwalu odbędzie się od 27 sierpnia do 3 września w moskiewskim kinie Pięć gwiazd na Pawieleckiej oraz sali kinowej Galerii Trietiakowskiej. Następnie od 25 do 29 listopada we współpracy z Instytutem Polskim w Moskwie zostanie zaprezentowana retrospektywa filmów Janusza Majewskiego w Trietiakowce.

Mimo trudnej sytuacji w przemyśle filmowym organizatorzy stworzyli bogaty program, w którym każdy znajdzie coś dla siebie. Konkurs Filmów Fabularnych zaprezentuje 10 najnowszych, znakomitych polskich produkcji. Znajdą się w nim tytuły twórców nagradzanych na całym świecie, jak Boże ciało Jana Komasy i Obywatel Jones Agnieszki Holland; jak również rewelacyjne debiuty, w tym Supernova Bartosza Kruhlika czy Żelazny most Moniki Jordan-Młodzianowskiej. W Konkursie znalazły się także filmy reżyserów docenionych na poprzednich edycjach „Wisły”: Pan T. Marcina Krzyształowicza oraz Mowa ptaków Xawerego Żuławskiego.

Na miłośników filmów dokumentalnych tradycyjnie czeka blok Polska w dokumencie, a w nim 5 znakomitych tytułów: O zwierzętach i ludziach Łukasza Czajki, Niebieskie chachary Cezarego Grzesiuka, Ostatnia góra Dariusza Załuskiego, Jazda obowiązkowa Ewy Kochańskiej i Symfonia Fabryki Ursus Jaśminy Wójcik.

Z okazji ogłoszenia 2020 r. Rokiem Leopolda Tyrmanda festiwal przybliży widzom jego postać w specjalnej sekcji „W cieniu ZŁEGO”. O życiu i twórczości pisarza opowiedzą dwa dokumenty – Zły Jerzego Sztwiertni oraz Amerykański brzeg Leopolda Tyrmanda Stefana Chazbijewicza. Zostaną zaprezentowane także dwie produkcje fabularne, do których Leopold Tyrmand napisał scenariusz: Naprawdę wczoraj Jana Rybkowskiego, a także Nowelę pływacką – jedną z trzech nowel, wchodzących w skład filmu Trzy starty Czesława Petelskiego, Ewy Petelskiej i Stanisława Lenartowicza.

Na festiwalu odbędzie się także pokaz specjalny dokumentu Ingarden w reżyserii Wojciecha Szulczyńskiego, poświęconego polskiemu filozofowi, twórcy „drugiej szkoły fenomenologicznej” – Romanowi Ingardenowi.

W programie znajdzie się retrospektywa filmów wybitnego, polskiego reżysera Janusza Majewskiego. W sekcji stworzonej we współpracy z Instytutem Polskim w Moskwie widzowie zobaczą aż trzynaście tytułów, m.in. najnowszy film twórcy Czarny Mercedes, Ekscentrycy, czyli po tamtej stronie ulicy, Lekcja martwego języka, Sprawa Gorgonowej czy Zbrodniarz, który ukradł zbrodnię.

Również wspólnie z Instytutem Polskim w Moskwie po raz kolejny zostanie zaprezentowany cykl Teatr na ekranie, a w nim m.in. Duet, czyli recepta na miłość Adama Sajnuka, Lato Jana Englerta oraz Alicja w krainie koszmarów Piotra Domalewskiego.

Na weekendowych pokazach familijnych najmłodsi kinomani zobaczą kultowego Reksia w reżyserii Lechosława Marszałka, a nieco starsi widzowie Dzień czekolady Jacka Piotra Bławuta.

W programie tradycyjnie znajdą się także najlepsze etiudy studentów Szkoły Filmowej im. Krzysztofa Kieślowskiego oraz Studia Munka. Na 13. Wiśle nie zabraknie również różnorodnych wydarzeń towarzyszących wokół kultury polskiej. Filmoteka Narodowa – instytut Audiowizualny jest patronem festiwalu.

 

www.festiwalwisla.pl

A więc wojna! Niezapomniane kadry to przejmująca opowieść o ostatnich latach II RP zestawiona z brutalną rzeczywistością niemieckiej napaści we wrześniu ’39. Na film składają się fragmenty niepublikowanych dotąd przedwojennych materiałów filmowych Polskiej Agencji Telegraficznej oraz nieznane sceny z ataku na Polskę, które zostały zarejestrowane przez niemieckie ekipy filmowe. Historię czasu przełomu opowiadają naoczni świadkowie tamtych wydarzeń. To oni – Świadkowie Epoki – po osiemdziesięciu latach dzielą się obrazami, które zapadły im w pamięć na całe życie.

Zwycięski film zostanie wybrany przez jury MIWAFF i ogłoszony 20 września na ceremonii rozdania nagród.

Jak co roku podczas festiwalu Warszawa Singera (22-30 sierpnia) nie mogło zabraknąć programu filmowego, w który od lat włącza się Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny (FINA). Podczas tegorocznej, hybrydowej edycji, festiwalowa publiczność, ale także wszyscy miłośnicy kina dokumentalnego będą mieli okazję wziąć udział w wyjątkowym, jubileuszowym przeglądzie filmów Marcela Łozińskiego, a także tradycyjnie – wybrać się na archiwalne seanse do kina Iluzjon.

Przegląd filmów Marcela Łozińskiego w 80. rocznicę urodzin

Marcel Łoziński, jeden z najbardziej znanych i cenionych polskich dokumentalistów, w tym roku obchodzi 80. urodziny. Wśród kilkunastu filmów, które zostaną zaprezentowane w ramach przeglądu online jego twórczości znajdą się zarówno te, które zadomowiły się już na ninateka.pl, jak i tytuły dostępne czasowo – od 22 do 30 sierpnia.

Siedmiu Żydów z mojej klasy, Tonia i jej dzieci czy Świadkowie – w tych dokumentach Łoziński porusza wątki żydowskie – mówi o ważnych wydarzeniach, jak pogrom kielecki czy rok 1968, ale też pokazuje indywidualne historie bohaterów, ich zmagania z tożsamością i własną historią. W tych konkretnych ludzkich losach czy wydarzeniach znajdujemy coś więcej – uniwersalne ludzkie problemy.

Mechanizmy stadne, agresja grupy przeciwko jednostce w poszukiwaniu kozła ofiarnego – te zagadnienia zawarł reżyser w dokumencie Happy end. Marcel Łoziński i Paweł Kędzierski zastosowali tu formę psychodramy, a film „stał się w rezultacie naszą, spóźnioną o kilka lat, repliką na Marzec” – mówił o filmie dokumentalista.

W ramach przeglądu w Ninatece będzie można prześledzić twórczość Marcela Łozińskiego od wczesnych dzieł, jak Absolutorium, Wizyta czy, okrzyknięty najlepszym polskim dokumentem w historii, Wszystko może się przytrafić, przez nominowany do Oscara i nagrodzony na IDFA 89 mm od Europy, aż po laureata Nagrody Europejskiej Akademii Filmowej Poste Restante oraz najnowszy w dorobku reżysera dokument Ojciec i syn w podróży.

Marcel Łoziński w swoich filmach opowiada o człowieku poddanym naciskowi grupy, o wolności, konformizmie i buncie. Od czasu do czasu kieruje kamerę na siebie. „Bardziej wierzę w rzeczywistość niż we własną wyobraźnię” – twierdzi reżyser. „U mnie na ogół najpierw jest pomysł. Potem szukam takiej rzeczywistości, która dokładnie przylegałaby do tego, co chcę powiedzieć. Czasami trzeba tę rzeczywistość uruchomić, dać jej jakiś »zapłon«, wyzwolić pewne istniejące w niej sytuacje – pomóc wydobyć jej ukrytą prawdę, tak trudno dostępną »obiektywnej« kamerze dokumentalnej. Cała sztuka polega na tym, żeby rzeczywistości, tej naocznej, nie zakłamać. Żeby moja idea pozostała w zgodzie z tym, co jest” – opowiada o swojej metodzie tworzenia.

Pełna lista tytułów: https://www.facebook.com/events/218737569515411/

Pokazy filmowe oraz debata w kinie Iluzjon

Pokazy filmowe w kinie Iluzjon odbędą się 30 sierpnia. Tego dnia widzowie będą mogli zobaczyć dwa filmy: Dybuka (1937) Michała Waszyńskiego oraz Sklep przy głównej ulicy (1965) Jána Kadára i Elmara Klosa, a także wziąć udział w wyjątkowej debacie: „Francja, Litwa, Polska – trauma, obrona psychiki, pamięć w czasach wojny i epidemii i po nich” z udziałem prof. Ireny Veisaitė, ocalałej z Zagłady obrończyni praw człowieka i teatrolożki oraz osobowością polskiego środowiska dziennikarskiego, Danielem Passentem. Spotkanie poprowadzi Remigiusz Grzela.

Na seanse obowiązują bezpłatne wejściówki – do odbioru w kasie Kina Iluzjon przed seansem. Wstęp na debatę po potwierdzeniu obecności (zapisy pod adresem: biurofestiwalowe@shalom.org.pl). Wydarzenie także transmitowane online – szczegóły na profilu Kina Iluzjon oraz na www.festiwalsingera.pl.

 

 

W ciągu ostatnich cztery dni sierpnia odbywać się będą (offline, online) warsztaty, projekcje, wykłady i spotkania z gośćmi oraz wycieczki i spacery po Łodzi filmowej. Ponad piętnaście wydarzeń zaplanowanych jest tak, aby jak najwięcej osób mogło w nim uczestniczyć. To wszystko pod hasłem Filmowe (r)ewolucje!

75 lat historii kina

Święto Łodzi Filmowej. 75 lat historii kina pod hasłem Filmowe (r)ewolucje to spotkanie z nieoczywistymi kontekstami Łodzi filmowej. Na widzów czekać będą projekcje filmów krótkometrażowych z Wytwórni Filmów Oświatowych, w towarzystwie wykładów eksperckich, pokazy krótkich metraży ze Szkoły Filmowej wraz z rozmowami z twórcami i twórczyniami, pokaz filmu z byłej Wytwórni Filmów Fabularnych oraz filmu współczesnego w partnerstwie z Łódź Film Commission, któremu towarzyszyć będzie spotkanie z gośćmi. Plakat wydarzenia przedstawia taką Łódź z jaką chcą widzów zapoznać organizatorzy – wypełnioną mnóstwem elementów: ludzie, miejsca, symbole, budynki. – Łódź filmową można odkrywać na wiele sposobów. Mamy w mieście wielu specjalistów od jej historii i każdy mógłby stworzyć własną mapę myśli filmowej. Nam zależy na zaangażowaniu odbiorców do zabawy w poszukiwanie własnej ścieżki po filmowości naszego miasta  – wyjaśnia organizatorka Malwina Czajka.

Pierwsze szczegóły programu

Będzie coś i dla tych (ale nie tylko), którzy w przyszłości chcieliby stać się częścią Łodzi Filmowej: praktyczne warsztaty dla małej grupy osób. O tym, że dźwięk ma ogromne znaczenie dla projekcji kinowej i to od jego jakości zależy, jakie wrażenie wywrze na widzach film, wiedzą Michał Kosterkiewicz i Piotr Knop. Podczas „Kursu na dźwięk” w sobotę 29 sierpnia, prowadzący zapoznają uczestników z tajnikami świata dźwięku na przykładach filmów udźwiękowionych w Łodzi. Całość potrwa około trzech godziny i będzie doskonałą okazją do zobaczenia na żywo procesu tworzenia finalnej wersji filmu. Małgorzata Stasiak, wykładowczyni Szkoły Filmowej w Łodzi, pobudzi kreatywność uczestników, którzy na czas trwania warsztatów będą mogli poczuć się kostiumografami i scenografami. Temat przewodni warsztatów „Bohater filmowy DIY” będzie oscylował wokół kreowania postaci filmowej na przykładzie łódzkich produkcji (np. „Ziemia Obiecana” czy „Przypadek”). Trzygodzinne warsztaty potrwają od 12:00 do 15:00 w niedzielę, 30 sierpnia. Zapisy na oba warsztaty ruszyły 7 sierpnia i zakończą się wraz z limitem miejsc (a tych z uwagi na pandemię nie będzie wiele). Dwie odsłony warsztatów dziennikarstwa filmowego z tworzenia podcastów, vlogów i blogów poprowadzą profesjonalni krytycy filmowi: Diana Dąbrowska i Michał Piepiórka. Udział w tych edukacyjnych spotkaniach jest bezpłatny, decyduje kolejność zgłoszeń.

Z przewodnikiem po Łodzi filmowej

Nie trzeba ruszać się z domu, żeby zwiedzić znaczące dla Łodzi filmowej instytucje kultury, m.in. łódzki oddział archiwum filmowego FINA czy Szkołę Filmową w Łodzi. Zainteresowani będą mieli okazję przenieść się w miejsca, gdzie powstawały zdjęcia do „Zimnej wojny” Pawła Pawlikowskiego czy „Powidoków” Andrzeja Wajdy. Wystarczy, że odwiedzą profil organizatorów na Facebooku, usiąść wygodnym fotelu z kubkiem ulubionej kawy lub herbaty i dać się ponieść opowiadanym przez przewodników i przewodniczki  historiom. Dlaczego nie…? Tak też można świętować.

Święto Łodzi Filmowej potrwa od 27 do 30 sierpnia 2020. W ramach wydarzenia przygotowano aż 15 wydarzeń w 4 dni! Wszystkie są bezpłatne. W związku z sytuacją epidemiologiczną wydarzenia będą odbywać się w formule hybrydowej (online, offline). W przypadku wydarzeń offline organizatorzy dołożą wszelkich starań, by wszyscy uczestnicy i uczestniczki czuli się komfortowo i bezpiecznie.