,,Dyktatorzy mody i ikony stylu” to cykl wydarzeń skupionych wokół historii mody, który Filmoteka Narodowy  Instytut Audiowizualny organizuje wspólnie z Muzeum Warszawy. W lutym zapraszamy do kina na pokazy przedwojennych filmów z udziałem Poli Negri, Iny Benity i Haliny Bruszówny, które właśnie stały się ikonami stylu. Filmom będą towarzyszyć prelekcje oraz wystawa.

Film Aleksandra Hertza przez lata był nieznany. Dopiero niedawno odnaleziono go w niemieckim Archiwum Federalnym i poddano starannej restauracji cyfrowej. Fabuła bazuje na autentycznej historii z ostatniej dekady XIX wieku: tragicznego romansu warszawskiej aktorki Marii Wisnowskiej i rosyjskiego oficera Barteniewa, który zastrzelił ją w tajemniczych okolicznościach. Jak donosił jeden z dzienników: „[Wisnowska] leżała na sofie w koszuli, twarz miała oblaną opiumem, którego flaszka stała obok na stoliku. Na lewej stronie piersi miała ranę od postrzału rewolwerowego wymierzonego w samo serce. […] Oprócz tego znaleziono list do matki i do dwóch osób oraz kartkę do dyrekcji teatrów”. Sprawa rozpalała warszawiaków, dlatego też film wszedł na ekrany z kilkuletnim opóźnieniem. Opisywane w nim wydarzenia były na tyle żywe, że rodzina Wisnowskich skutecznie blokowała premierę. Tytuł zmieniano wielokrotnie: od „Zabójstwa Wisnowskiej”, poprzez „Sprawę Barteniewa” i „W carskich czasach”, w końcu wybrano neutralny „Ludzie bez jutra”. Zmieniono również nazwiska bohaterów.

Film charakteryzuje  teatralność: wolne tempo, psychologizm, wirtuozeria aktorska, rozbudowane dekoracje, nieruchoma kamera, proste oświetlenie. Cechy te mogły wynikać z konwencji gatunkowych i upodobań publiczności, jak również z zapóźnienia warsztatowego warszawskich filmowców. Pewną przeciwwagą do zdjęć w atelier jest kilka scen plenerowych, przedstawiających warszawskie budynki, które nie przetrwały II wojny światowej: okolice Teatru Wielkiego czy Ogrodu Saskiego. Szczególnie interesujące dla współczesnego widza są sceny kręcone wśród zwykłych ludzi, chociażby w kawiarni teatru, gdzie aktorzy i ekipa zdjęciowa przyciągają uchwycone przez kamerę, ciekawe spojrzenia osób siedzących przy sąsiednich stolikach.

„Ludzie bez jutra” wyrastają z zainteresowania mroczną stroną ludzkich relacji. Ich egzystencjalny pesymizm najlepiej symbolizuje nieszczęśliwe zakończenie. W finałowej scenie główny bohater wykrzykuje: „Okłamałaś mnie! Zrobiłaś ze mnie złego człowieka! Zniszczyłaś moją reputację! Memu ojcu zabrałaś spokój! Mojej narzeczonej odebrałaś nie tylko mnie, ale także jej ojca!”. Dramatyczne zakończenia, jak powszechnie mniemano, upodobała sobie wschodnioeuropejska publiczność.

Łukasz Biskupski

Wszystkie pokazy w ramach cyklu Dyktatorzy mody i ikony stylu:

19 stycznia, g. 16.00

„Jego ekscelencja subiekt”, reż. Michał Waszyński, 1933, 81 min, 35mm

26 stycznia, g. 16:00

„Rena”, reż. Michał Waszyński, 1938, 79 min, 35 mm

ikona stylu: Loda Niemirzanka

2 lutego, g. 16:00

„Bestia” | „The Polish Dancer”, reż. Aleksander Hertz, Polska 1917/1921, 67 min, DCP, film odrestaurowany cyfrowo

ikona stylu: Pola Negri

„Bestia” opowiada tragiczną historię trójkąta miłosnego: młodej artystki oraz jej dwóch kochanków, byłego i nowego, żonatego z inną kobietą. Rolę artystki gra Pola Negri, największa gwiazda ówczesnego polskiego kina.

9 lutego, g 16:00

„Dwie Joasie”, reż. Mieczysław Karawicz, Polska, 1935, 90 min, film odrestaurowany cyfrowo

ikona stylu: Ina Benita

Joasia, piękna i młoda dziewczyna, pracuje jako sekretarka. Oburzona niedwuznacznymi propozycjami szefów, zmienia kolejne posady. Następnej pracy postanawia poszukać w przebraniu. Liczy, że kiedy zrobi z siebie brzydulę, pozbędzie się natrętnych adoratorów i wreszcie zostanie doceniona jako wzorowa pracownica. Po pewnym czasie role się odwracają i to ona zakochuje się w swoim nowym szefie – mecenasie Robercie Rostańskim. Dziewczyna, jako prawdziwa Joasia, pojawia się na balu mody. Robert nie rozpoznaje swej sekretarki i zaczyna z nią flirtować. Po pewnym czasie mecenas umawia się z nieznajomą.

16 lutego, g. 16:00

„Ludzie bez jutra”, reż. Aleksander Hertz, Polska 1919, 87 min, DCP, film odrestaurowany cyfrowo

ikona stylu: Halina Bruczówna

23 lutego, g. 16:00

„Doktór Murek” reż. i scen. Juliusz Gardan, Polska 1939, 90 min, DCP, film odrestaurowany cyfrowo

ikona stylu: Nora Ney

Scenariusz filmu powstał na kanwie powieści Tadeusza Dołęgi-Mostowicza, jednego z najpoczytniejszych pisarzy dwudziestolecia międzywojennego. „Doktór Murek” i „Drugie życie doktora Murka” to książki w zjadliwy i ironiczny sposób ukazujące upadek młodego, uczciwego urzędnika, który w wyniku intryg traci pracę i zostaje kryminalistą. Reżyser skupił się na wątkach sensacyjnych, a w roli nietuzinkowego przestępcy obsadził popularnego amanta Franciszka Brodniewicza.