Konferencja naukowa Polski film wyrusza w świat! Praktyki eksportu i zagraniczna recepcja rodzimej produkcji audiowizualnej, odbędzie się w dniach 12– 13 października 2023 roku w siedzibie FINA przy ul. Wałbrzyskiej 3/5 w Warszawie.

Podczas konferencji zorganizowanej przez FINA w listopadzie ubiegłego roku analizowaliśmy wizerunki Polaków w zagranicznych filmach i serialach. Tym razem interesuje nas to, co sami poddajemy pod międzynarodowy osąd.

Jak wiadomo, film oraz produkcje medialne współtworzą soft power i stanowią ważny element dyplomacji kulturalnej, rozumianej jako sztuka kształtowania przyjaznych postaw wobec państwa, utrzymania dotychczasowych oraz pozyskiwania nowych sojuszników. Zarazem recepcja polskich filmów w zagranicznej prasie pokazuje, że tożsamość narodowa – polityczne i estetyczne imaginarium, złożone z kulturowo istotnych narracji oraz rozpoznawalnych toposów – często bywa lost in translation. Warto też ponownie zadać pytanie o „branding narodowy” – koncepcję, która traktuje państwo jako markę budowaną przez „produkty flagowe”, współtowarzyszące wyobrażeniom i przekonaniom o danym kraju. Ich międzynarodowy przepływ w globalizującej się, ale jednak nie całkiem zglobalizowanej kulturze, bywa podatny na ideologiczne, ekonomiczne i geopolityczne koniunktury. Czy filmowy „Polaków portret własny” czytany w tej perspektywie miałby zatem być inny dla widzów w kraju, a inny – dla zagranicy? Do jakiego stopnia kluczem do międzynarodowego sukcesu jest snucie opowieści uniwersalnych, zbudowanych zgodnie z ponadnarodowymi wzorcami i rozumianych pod każdą szerokością geograficzną? A może rację mają ci, którzy twierdzą, że atrakcyjność na arenie międzynarodowej można zyskać, podkreślając to, co unikalne, różniące nas od innych nacji? Czy eksponowanie w polskich filmach cnót heroicznych lub ofiarniczych nie tworzy efektu odwrotnego od zamierzonego? A może te polskie filmy, które nakręcono w duchu „pedagogiki wstydu”, są lepszym towarem eksportowym, ponieważ niektórym zagranicznym widzom przynoszą satysfakcję płynącą z potwierdzenia stereotypu? Jaką rolę w tych procesach pełniło polskie kino i seryjne produkcje audiowizualne – w II Rzeczpospolitej, Polsce Ludowej, w okresie transformacji ustrojowej?

Pytania te mają także swój wymiar praktyczny, odnoszący się do naszego „tu i teraz”. Unijny program MEDIA wspiera dystrybucję „niekrajowych filmów europejskich”, rodzimy PISF oferuje środki na promocję i rozpowszechnianie polskich filmów zagranicą. Dla jakich interesariuszy korzystne są założenia tych mechanizmów wsparcia, kto czerpie z nich z największym sukcesem? Dane o kwotach przyznanych dofinansowań są dostępne – jakie są jednak konkretne efekty poszczególnych przedsięwzięć? W jakim stopniu sukcesy związane z oscarowymi nominacjami polskich filmów w ostatnich latach przekładają się na ich faktyczną oglądalność na świecie? Jeśli zaś traktowalibyśmy globalny box-office za istotne kryterium oceny, czy tytuł „najczęściej oglądanego filmu na Netflixie”  to zawsze powód do dumy?

Jak widać, pytania o międzynarodową cyrkulację rodzimych filmów – nie tylko pełnometrażowych fabuł kinowych, lecz także produkcji telewizyjnych, w tym filmów krótkometrażowych, dokumentalnych oraz animowanych – uruchamiają wielorakie konteksty polityczne, ekonomiczne i kulturowe, które warto poddać namysłowi z dzisiejszej perspektywy. Uczynimy to w toku dwudniowej konferencji naukowej, która odbędzie się w FINA w październiku 2023 roku.

(w imieniu organizatorów)

dr hab. Konrad Klejsa

dr Agnieszka Janiak

dr Mateusz Werner

Organizator i partnerzy

Patronat Honorowy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy

Organizator: Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny

Partnerzy: Katedra Filmu i Mediów Audiowizualnych Uniwersytetu Łódzkiego