Śmierć królowej Elżbiety II – najdłużej panującej władczyni spośród brytyjskich monarchów oraz jednej z najdłużej urzędujących głów państwa w historii – niewątpliwie skłania do refleksji nad rolą rodziny królewskiej we współczesnym świecie. Zarówno dla tych, dla których odejście królowej jest powodem do smutku i nostalgii za dawnymi czasami, jak i dla tych, którzy widzą w nim wyczekiwany kres anachronicznej relacji suweren – wasal, pożegnanie Elżbiety II oznacza symboliczny koniec monarchii w kształcie, w jakim znamy ją z przekazów historycznych. W ramach niniejszego cyklu proponujemy Państwu spojrzeć wstecz i zapoznać się z filmowymi wizerunkami czterech kobiet, które przeszły do historii jako dziedziczki korony lub małżonki królów.

W ramach przeglądu przypomnimy film  Lew w zimie (1968) z fenomenalną, nagrodzoną Oscarem, kreacją Katharine Hepburn, której partnerują Peter O’Toole, Anthony Hopkins i Nigel Terry. Amerykańska aktorka wcieliła się w rolę Eleonory Akwitańskiej – królowej Anglii i Francji skoligaconej z niejednym europejskim władcą. W brawurowy sposób sportretowała kobietę silną i nieczułą, intrygantkę i manipulantkę świadomą swojej władzy oraz wpływu, jaki ma na męża – króla Henryka II.

W filmach Barbara Radziwiłłówna (1936) i Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny (1983) przyjrzymy się podwójnemu portretowi wielkiej księżnej litewskiej i królowej Polski, której krótkie życie u boku Zygmunta II Augusta wywołało burzę na królewskim dworze i pośród szlachciców. Choć międzywojenny i nieco komediowy film Józefa Lejtesa z Jadwigą Smosarską skrajnie różni się od dużo późniejszej wizji Janusza Majewskiego, który przedstawił królową (Anna Dymna) jako postać niemalże mistyczną – w obu interpretacjach Barbara Radziwiłłówna pozostaje w cieniu innej królowej, Bony Sforzy. Na uwagę w przypadku obu obrazów zasługują także spektakularne kostiumy.

W  Królowej Krystynie (1933) Roubena Mamouliana zobaczymy ikonę kina, Gretę Garbo, w roli jednej z bodaj najbardziej stanowczych władczyń w historii – Krystyny Wazówny. Legendarna aktorka doskonale oddała dwoistą naturę szwedzkiej monarchini, nazywanej czasem Minerwą Północy, jako postaci o dwóch ciałach – męskim (politycznym) i kobiecym (indywidualnym).

Przegląd zamknie Królowa (2006) w reżyserii Stephena Frearsa – film, który stanowi znakomity kontrapunkt dla historii księżnej Diany prezentowanej w tym miesiącu w dokumencie  Diana. The Princess (2022). Nagrodzona Oscarem za tytułową rolę Helen Mirren ukazuje Elżbietę II u schyłku XX wieku, w momencie, w którym rodzina królewska jest wystawiona na próbę za sprawą wstrząsającej śmierci księżnej Walii.

Program

1.10, godz. 17.30 Lew w zimie, reż. Anthony Harvey, 1968

2.10, godz. 15.00 Barbara Radziwiłłówna, reż. Józef Lejtes, 1936

7.10, godz. 20.00 Królowa Krystyna, reż. Rouben Mamoulian, 1933

17.10, godz. 20.00 Królowa Krystyna, reż. Rouben Mamoulian, 1933

20.10, godz. 20.00 Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny, reż. Janusz Majewski, 1983

27.10, godz. 17.00 Barbara Radziwiłłówna, reż. Józef Lejtes, 1936

31.10, godz. 16.30 Lew w zimie, reż. Anthony Harvey, 1968

16.11, godz. 17.30 Królowa, reż. Stephen Frears, 103 min, 2006, Wielka Brytania, Francja, Włochy, USA

Ilustracja: Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny, reż. Janusz Majewski, Fototeka FINA